จากการลงพื้นที่สำรวจชุมชนสังคมเมืองจังหวัดจันทบุรีในเขตพื้นที่ตำบลเกาะขวาง ซึ่งเป็นชุมชนที่มีสัดส่วนประชากรหนาแน่นเป็นลำดับต้น ๆ ของจังหวัดประกอบด้วย 9 หมู่บ้าน จึงมีจำนวนผู้สูงอายุมากตามไปด้วย สอดคล้องกับสถานการณ์โลกดังที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ประกอบกับพื้นที่ตำบลเกาะขวางมีแหล่งชุมชน คือ ชมรมผู้สูงอายุที่เป็นแหล่งพัฒนาตนเองของผู้สูงอายุอยู่แล้ว แต่ขาดการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้สมาชิกชมรมผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรมได้ไม่ต่อเนื่อง ดังนั้นคณะผู้จัดทำจึงเล็งเห็นความสำคัญ เพื่อพัฒนาให้ชมรมผู้สูงอายุได้ดำเนินการอย่างต่อเนื่อง โดยจัดกิจกรรมที่เน้นพัฒนาทักษะที่สำคัญให้ผู้สูงอายุเห็นคุณค่าและให้ความสำคัญในตนเองยิ่งขึ้น ทั้งทางร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข มีคุณภาพชีวิตที่ดี เป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าของชุมชน รวมทั้งการเตรียมความพร้อมของสมาชิกที่มีอายุตั้งแต่ 55 ปีขึ้นไป ให้เข้าสู่การเป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงที่ยั่งยืนในชุมชนต่อไป ดังนั้น การให้บริการวิชาการครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดี ทั้งทางร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ สามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข

การดำเนินงาน 

          ผู้สูงอายุติดสังคม ติดบ้าน ติดเตียง มีคุณภาพชีวิตดีขึ้นได้ ด้วยกิจกรรมดังนี้

          กิจกรรมที่ 1 ให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุมีเรื่อง 3อ. 1) อาหาร การเลือกรับประทานอาหารลดโรค มีประโยชน์ตามวัยในบริบทของตนเอง เช่น โรคสมองเสื่อม เบาหวาน ความดันโลหิตสูง 2) ออกกำลังกาย ด้วยศาสตร์มณีเวช เน้นการยืด เหยียดกล้ามเนื้อ และกระดูกอย่างช้า ๆ 5 ท่า โดยได้จัดทำและมอบคู่มือให้กลับไปปฏิบัติที่บ้าน 3) อารมณ์ โดยกิจกรรมกระตุ้นสารสื่อประสาทชนิดสารสุข ด้วยการหัวเราะบำบัด และโรคติดต่อในช่วงการระบาดของโรคโควิด 19

          กิจกรรมที่ 2 เยี่ยมบ้าน

          กิจกรรมที่ 3 โทรติดตามในระยะหลัง 1 เดือน

ผลการดำเนินงาน

           กิจกรรมที่ 1 ให้ความรู้ผู้สูงอายุ เรื่อง 3อ.

                   1) อาหาร การเลือกรับประทานอาหารลดโรค มีประโยชน์ตามวัยในบริบทของตนเอง ส่งผลให้เกิดความสามารถในการดูแลตนเองเพื่อป้องกันการเกิดโรคไม่ติดต่อรุนแรงได้อย่างดี เช่น โรคสมองเสื่อม ผลคือผู้สูงอายุสามารถทำกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพ จีบ L และเปลี่ยนมือจับจมูก หู ได้อย่างคล่องแคล้ว สนุกสนาน 

                   2) ออกกำลังกาย ด้วยศาสตร์มณีเวช เน้นการยืด เหยียดกล้ามเนื้อและกระดูกอย่างช้า ๆ 5 ท่า ผลคือ ผู้สูงอายุทำได้ด้วยตนเองง่าย ๆ ช่วยลดอาการปวดหลังได้จริง กล้ามเนื้อผ่อนคลาย ตามคู่มือที่ได้รับ ผู้สูงอายุชื่นชอบอย่างมาก

                   3) อารมณ์ โดยกิจกรรมกระตุ้นสารสื่อประสาทชนิดสารสุข ด้วยการหัวเราะบำบัด ผลทำให้ลดภาวะเครียดจากหลายสาเหตุที่เป็นสาเหตุหลักของโรคซึมเศร้า ผู้สูงอายุมีความสนุกสนาน ส่วนโรคติดต่อในช่วงการระบาดของโรคโควิด 19 ผลคือผู้สูงอายุไม่พบมีการติดเชื้อ

          กิจกรรมที่ 2 เยี่ยมบ้าน

                   ผลคือผู้สูงอายุสาธิตกิจกรรมออกกำลังกายที่ได้รับความรู้ไปแล้วนั้นอย่างคล่องแคล้ว และแลกเปลี่ยนประสบการณ์อย่างมีประโยชน์

                   พบผู้สูงอายุหลังติดเชื้อโควิด 19 มีอาการหายใจไม่อิ่ม อ่อนเพลีย จึงสาธิตการบริหารปอดได้เอง โดยให้ความรู้การดูแลตนเอง เป่าลูกโป่ง เป่าปาก ยืดเหยียดขยายปอด

                   พบผู้ป่วยสูงอายุติดเตียงใส่สายให้อาหารทางจมูก ญาติมีความกังวลเรื่องการดูแลผู้ป่วยอย่างมาก จึงให้ความรู้ คำแนะนำที่จำเป็น แหล่งช่วยเหลือเมื่อจำเป็น

          กิจกรรมที่ 3 โทรติดตามในระยะหลัง 1 เดือน ผู้สูงอายุกลุ่มติดสังคม ต้องการกิจกรรมที่มีประโยชน์อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งนำเสนอผลจากกิจกรรมกระตุ้นการจดบันทึกรายรับรายจ่ายเพื่อรู้เท่าทันเงินที่เคลื่อนไหวในทุกวันได้อย่างเป็นรูปธรรม เป็นเล่มบันทึก

อภิปรายผล

          คุณภาพชีวิต (quality of life) ตามแนวคิดของ องค์การอนามัยโลก คุณภาพชีวิต หมายถึง การรับรู้ใน บริบทที่ดำรงชีวิตภายใต้วัฒนธรรมและระบบคุณค่า ซึ่งมีความสัมพันธ์กับเป้าหมายความคาดหวัง มาตรฐาน และการตระหนักของแต่ละบุคคล (WHO, 1997) จึงเป็นการรับรู้ความพึงพอใจและการรับรู้สถานะด้านร่างกาย จิตใจ ความสัมพันธ์ทางสังคม และสภาพแวดล้อมของบุคคล ในการดำรงชีวิตในสังคม (จีราพร ทองดี, ดาราวรรณ รองเมือง และฉันทนา นาคฉัตรีย์, 2555) ดังนั้น คุณภาพชีวิตจึงมีความสำคัญอย่างมากต่อผู้สูงอายุในสังคม ผู้สูงอายุที่มีคุณภาพชีวิตที่ดีจึงเป็นผู้สูงอายุที่สามารถดำเนินชีวิตอย่างผาสุกและมีสุขภาวะในบั้นปลายของชีวิต สอดคล้องกับ รุ่งนภา ศรีวิชัยรัตน์ (2558) ศึกษาปรียบเทียบคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ และปิยพร เวียงสมุทร (2558) ศึกษาระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ซึ่งตรงกับเป้าหมายการพัฒนาประเทศของไทยและของโลก หลังปี พ.ศ. 2558 คือเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน  (Sustainable Development Goals-SDGs) ซึ่งประกอบด้วย 17 เป้าหมายหลักที่ต้องการบรรลุและดำเนินการให้ได้ภายในปี พ.ศ. 2573 สำหรับเป้าหมายที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ คือ เป้าหมายการมีสุขภาพที่ดีในทุกช่วงวัย ชุมชนสังคมเมืองจังหวัดจันทบุรีในเขตพื้นที่ตำบลเกาะขวางก็เช่นกัน จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีแหล่งพัฒนาความรู้ของบุคคลคือ ชมรมผู้สูงอายุที่ดำเนินการอย่างต่อเนื่อง กระทั่งพัฒนาเป็นโรงเรียนผู้สูงอายุอีกรูปแบบหนึ่งสามารถจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต การพัฒนาทักษะและการศึกษาตามอัธยาศัยของผู้สูงอายุ กิจกรรมของโรงเรียนผู้สูงอายุเป็นเรื่องที่ผู้สูงอายุในพื้นที่สนใจและให้มีความสำคัญต่อการดำเนินชีวิต ช่วยเพิ่มพูนความรู้ ทักษะชีวิตที่จำเป็นโดยวิทยากรจิตอาสาหรือจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ขณะเดียวกันก็เป็นพื้นที่ของผู้สูงอายุที่จะได้แสดงศักยภาพโดยการถ่ายทอดภูมิความรู้ประสบการณ์ที่สั่งสมแก่บุคคลอื่นเพื่อสืบสานภูมิปัญญาให้คงคุณค่าคู่กับชุมชน

ข้อเสนอแนะ

          1. ควรทำเป็นหลักสูตร จัดตั้งโรงเรียนผู้สูงอายุ เพื่อเป็นแหล่งการศึกษาต่อไป